| آشوراده، تنها جزیره ایرانی دریای خزر و بخشی از پناهگاه حیات‌وحش و جزیره میانکاله در شهرستان بندرترکمن استان گلستان است که سال ۱۳۴۸ به‌عنوان منطقه حفاظت شده در شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید مصوب شد و سال ۱۳۵۳ به پناهگاه حیات‌وحش ارتقا یافت. همچنین سال ۱۳۵۴ به‌عنوان یکی از سایت‌های کنوانسیون رامسر ثبت شد و متعاقب آن سال ۱۳۵۵ در فهرست یونسکو قرار گرفت. این جزیره با هزار نفر جمعیت، به علت بالا آمدن سطح آب دریای خزر و سیل در سال ۱۳۷۲ خالی از سکنه شد؛ عاملی که محیط طبیعی آن را در وضعیتی نسبتا دست‌نخورده نگه داشت و علاوه بر پرندگان مهاجر، به مأمنی برای تخم‌گذاری ماهیان دریای خزر و زیستگاه اصلی بسیاری از گونه‌های دریایی بدل کرد. |
روزنامه جام جم: در سال 83 اما خواب آرام این زیستگاه کم‌نظیر شکسته و مناقشات میان دستگاه‌های گوناگون دولتی و مردمی آغاز شد. در این میان طرح‌های مختلفی برای تبدیل آشوراده به یک منطقه گردشگری مطرح و با دلایل محیط‌زیستی و مخالفت‌های فعالان این حوزه رد می‌شد تا اینکه سال 92 این موضوع یک بار دیگر و به‌صورت جدی مورد توجه قرار گرفت و قرار شد سازمان میراث‌فرهنگی از طریق یک مشاور زیست محیطی و با همکاری استانداری گلستان و البته سازمان محیط‌زیست، طرحی برای توسعه گردشگری در آشوراده تهیه کند. شش ماه پس از این تصمیم، طرح در قالب یک کتابچه، از سوی سازمان میراث‌فرهنگی به سازمان محیط‌زیست ارائه شد که البته از سوی این سازمان و به‌دلیل ناسازگاری با موازین مدنظر این نهاد رد شد. در ادامه و همزمان با سفر آذر 93 رئیس‌جمهور به استان گلستان، طرح گردشگری آشوراده بالاخره به تصویب هیات دولت رسید و از این‌رو وارد فازی جدید شد. به‌دنبال این خبر، مخالفان به اعتراض برخاستند و از نگرانی‌های خود درخصوص عدم تعهد مجری طرح به ضوابط محیط‌زیستی مقرر در قراردادها، سخن گفتند.
همه این مخالفت‌ها اما نتوانست مانع اجرای این طرح شود و در نهایت، سازمان محیط‌زیست در بهمن ماه سال گذشته، مجوز اجرای طرح گردشگری در آشوراده را صادر کرد و آذر امسال، کلنگ اجرای این پروژه به زمین خورد و فاز نخست این طرح آغاز شد؛ با این توضیح که طرح با در نظر گرفتن تمام ملاحظات محیط‌زیستی به اجرا درخواهد آمد و از این طریق بخشی از مشکلات مربوط به بیکاری بالای استان گلستان حل خواهد شد.
این گردشگری پایدار نیست
این گفته‌ها در حالی از سوی متولیان دولتی طرح ابراز میشود که به باور فعالان محیط زیستی و انجمن‌های مردم نهاد، اشکالات زیادی در این طرح وجود دارد و این پروژه به هیچ عنوان، حافظ منافع زیست محیطی و منطقه و نیز معیشت مردم محلی نیست.
در این باره، یکی از اعضای ستاد مردمی نجات آشوراده که از حمایت 200 سمن(NGO) گردشگری و محیط‌زیستی برخوردار است به جام‌جم می‌گوید: طرح گردشگری آشوراده فراز و فرودهای بسیاری داشته و حالا هم که به مرحله اجرایی رسیده با اشکالات و کاستی‌های زیادی روبه‌روست. به گفته فرزاد علیزاده با روی کار آمدن خانم ابتکار در راس سازمان محیط زیست، تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان گردشگری و محیط‌زیست به امضا رسید که براساس آن 380 هکتار از جزیره آشوراده به طرح‌های ساخت هتل و رستوران و مراکز فروش صنایع‌دستی اختصاص می‌یافت. در نهایت این تفاهم‌نامه اجرایی نمی‌شود، اما این‌گونه که این فعال محیط‌زیستی تاکید میکند این قرارداد تا امروز که طرح در مسیری دیگر در حال اجرایی شدن است نیز ملغی نشده است.
طرحی با اشکالات حقوقی
عضو ستاد مردمی نجات آشوراده با بیان اینکه این مساله تنها یکی از اشکالات حقوقی وارد به این پروژه است، می‌افزاید: براساس طرح مدیریتی که سال 90 تدوین شده، پناهگاه میانکاله برای تنها طرح‌های متمرکز گردشگری مناسب نیست و با قرار گرفتن در فهرست مناطق تیپ 2 گردشگری، طرح‌های طبیعت‌گردی در این منطقه قابل اجراست. او در ادامه با اشاره به تخلفات صورت گرفته در این طرح می‌گوید: سرمایه‌گذار پروژه گردشگری آشوراده، سازمان همیاری شهرداری است که زیرنظر استانداری قرار دارد و این در حالی است که بنا بر اساسنامه وزارت کشور، این نهاد تنها وظیفه‌اش نظارت است و حق تصدیگری ندارد. علاوه بر این، در مفاد آیین‌نامه‌های ابلاغی به این نهادها، بر برون‌سپاری طرح‌ها تاکید شده که در این مورد هم، طرح به یکی از نهادهای دولتی وابسته به استانداری واگذار شده است. این فعال گردشگری علاوه بر تخلفات حقوقی، بر تناقضاتی هم که در طرح مکتوب پروژه وجود دارد، اشاره میکند. علیزاده می‌گوید: در این طرح ورود 500 نفر در هر روز مجاز دانسته شده در حالی که این زیستگاه ظرفیت پذیرش بیش از 50 نفر را ندارد.
در این طرح همچنین 14 هزار و 200 مترمربع برای رستورانی با ظرفیت صد نفر، 13 هزار و 700 مترمربع محوطه روباز برای بازی کودکان، 28 هزار متر مربع برای فضای اقامتی، 3600 متر مربع مساحت برای نمازخانه و خدمات جانبی برای صد نفر در روز و نیز فضایی ده هزار و 500 مترمربعی برای کمپینگ طبیعت‌گردی اختصاص یافته است.
تناقضات آشکار
عضو ستاد مردمی نجات آشوراده با استناد به این اعداد و ارقام توضیح می‌دهد که این متراژها با تعداد نفرات ذکر شده برای ظرفیت پذیرش همخوانی ندارد و با توجه به اینکه در متن مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی منطقه نمونه گردشگری آشوراده‌بندی به توسعه تدریجی اشاره کرده، هدف سرمایه‌گذار تبدیل این جزیره به یک شهر گردشگرپذیر است؛ با تمام امکانات یک شهر گردشگرپذیر نظیر اقامتگاه و رستوران و محوطه بازی کودکان؛ در حالی که این جزیره زیستگاه زمستانی و همچنین دائم گونه‌های طبیعی نادری است که بسیاری از آنها در فهرست گونه‌های در حال انقراض قرار دارند و رفت و آمد انسان‌ها با این تعداد و تخریب محیط‌زیست بکر آن برای
ساخت‌و سازهای اینچنین گسترده، حیات آنها را بیش از پیش با خطر انقراض روبه‌رو میکند؛ به‌گونه‌ای که پس از چند سال، دیگر چیزی از آشوراده به‌عنوان یک منطقه قابل بازدید برای دوستداران محیط‌زیست باقی نخواهد ماند. به گفته این فعال محیط‌زیست، مسئولان دولتی محیط‌زیست، برای تامین هزینه‌های نگهداری از این منطقه حساس محیط‌زیستی، به‌دنبال بهره‌برداری اقتصادی از این منطقه هستند؛ غافل از این که با این روش، خود به‌صورتی سازمان‌یافته کمر به نابودی آن بسته‌اند.
او بر در نظرگرفتن منافع جوامع محلی هم در توسعه طرح‌های گردشگری اینچنینی تاکید کرده و می‌افزاید: میزان اشتغالی که با اجرای این طرح ایجاد میشود، با در نظر گرفتن آسیب‌هایی که می‌تواند وارد کند، به هیچ عنوان قابل توجیه نیست؛ آن هم در شرایطی که نمی‌توان به این طرح به‌عنوان یک طرح با قابلیت پایدار در توسعه منطقه نگاه کرد.
طرح ما خیلی هم خوب است!
در آن‌سوی ماجرا اما سرپرست معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری میراث استان گلستان به‌گونه‌ای دیگر به داستان نگاه میکند. مجید رحمانی خلیلی در این خصوص به‌جام‌جم می‌گوید: ما به هیچ عنوان، صحبت‌های افرادی را که تحت عنوان سازمان‌های مردم نهاد، این طرح را زیر سوال می‌برند قبول نداریم. رحمانی تاکید میکند: همه طرح‌های ما در آشوراده محدود شده به ایجاد یک‌سری کلبه‌های اقامتی که سازگار با بوم این جزیره است و برای اقامت 80 نفر در نظر گرفته شده و البته مطابق با تمامی الزامات محیط‌زیستی است. به گفته او تنها 22 هکتار از 422 هکتار آشوراده برای طرح‌های گردشگری اختصاص یافته که مساحتی کوچک است. رحمانی تاکید میکند: طرح گردشگری آشوراده در کمیته ملی طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی مصوب شده و به تایید سازمان محیط‌زیست رسیده است؛ طرحی با در نظر گرفتن ضوابط گردشگری مسؤولانه برای دوستداران محیط‌زیست.
آن‌طور که این مقام مسؤول می‌گوید، اجرا‌نشدن طرح‌های گردشگری در مناطقی همچون آشوراده، نظارت را بر این حوزه‌ها سخت‌تر کرده و گردشگران بدون نظارت به این زیستگاه‌ها رفت و آمد می‌کنند؛ در حالی که در همه جای دنیا از مناطق حفاظت‌شده با در نظر گرفتن ملاحظات محیط‌زیستی استفاده میشود. او در پایان خاطرنشان میکند که این طرح تا یک سال و نیم آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و هیچ‌گونه خطری محیط‌زیست این جزیره را تهدید نمی‌کند.
