فرزاد علیزاده،فعال محیط زیست/ایمان بهلولی، پژوهشگر حیات وحش
به گزارش ایسنا، هاری یک بیماری مشترک (زئونوز)، بین انسان و حیوانات گوشتخوار و البته ۱۰۰ درصد قابل پیشگیری ولی در صورت ابتلا ۱۰۰ درصد کشنده است.
اگر در تاریخ دانش علمی کشورمان جستجو کنیم درمی‌یابیم که این بیماری قدمتی ۴۰۰۰ ساله دارد. بوعلی سینا در عصر خود نام آن را بیماری ترس از آب گذاشت، چرا که هنگام بروز علائم بالینی بیماری هاری در فرد قربانی بلع آب دردناک است و فرد قربانی بشدت از آب هراسان می‌شود. همه ساله در بیش از ۱۵۰ کشور جهان حدود ۵۹ هزار انسان به خاطر ابتلا به بیماری هاری جان خود را از دست می‌دهند.
هاری بیشترین میزان مرگ و میر در بین بیماری‌های عفونی را دارد (با میزان کشندگی ۱۰۰درصد). متاسفانه کودکان زیر ۱۵ سال نیمی از این قربانیان هستند و از آنجایی که روستاییان ۸۰ درصد قربانیان هاری هستند، همین موضوع بیانگر اهمیت بحث آموزش به کودکان است. مسئله‌ای که در کشور ما به طور کلی نادیده گرفته شده است.
در دسامبر ۲۰۱۵، نمایندگان کشورهای ذینفع در کنترل هاری از سراسر جهان در ژنو گرد هم آمدند تا نشستی مهم با عنوان «حذف جهانی هاری انسانی به واسطه سگ‌ها: زمان آن فرا رسیده است» را برگزار کنند. آنها در این نشست به این نتیجه مهم دست یافتند که کنترل و مدیریت بیماری هاری تنها به وسیله واکسیناسیون سگ‌ها به عنوان تنها راه حل بلندمدت برای پایان دادن به مرگ توسط هاری در انسان است.
نمایندگان GARC ، WHO، OIE و FAO بر روی یک چارچوب جهانی جدید برای حذف هاری به توافق رسیدند تا به چشم‌انداز استراتژیک رساندن هاری به عدد صفر تا سال ۲۰۳۰ دست یابند.
کشور ما نیز متعهد شده است که تا سال ۲۰۳۰ مرگ و میر ناشی از هاری انسانی را به صفر برساند. اما مدیران متولی امر در کشور ما چقدر در برابر این تعهد جهانی مسئولانه عمل کرده‌اند؟ سوال اینجاست که آیا روشی که مسئولین امر در کشورمان برای مقابله با هاری در پیش گرفته‌اند، اثربخش است؟ و آیا مثال‌هایی در جوامع جهانی وجود دارد که ما را به این پاسخ برساند که کشتار سگ‌ها در مورد کنترل هاری نتیجه مثبت دارد یا خیر؟
کشورهایی که بیماری هاری چه از طریق وجود حیوانات شهری یا حیات وحش در آنها به صورت بومی(اندمیک) وجود دارد، می‌توان به ترتیب همه کشورهای آسیایی، آفریقایی و کشورهای آمریکای لاتین را نام برد. در مقابل اما کشورهایی هستند که موفق شده‌اند بیماری هاری را در کشور خود ریشه کن کنند، مانند کشورهای اروپای غربی، کانادا، سنگاپور و ژاپن.
امروزه شاهد ریشه‌کن شدن هاری در تمامی اروپا به جز اوکراین هستیم. اوکراین بر خلاف تمام کشورهای اروپایی که با رعایت دستورالعمل‌های بین‌المللی که تنها راه حل علمی و عملی پایان دادن به هاری را واکسیناسیون گسترده سگ‌ها و امتناع اکید از حذف فیزیکی آنها به هر روش اعلام کرده است؛ سال‌های متوالی تصمیم به حذف گسترده سگ‌ها گرفت و سالانه بیش از نیم میلیون سگ را به روش‌های مختلف کشتار کرد تا امروز آئینه عبرت همگان باشد.
با توجه به مستندات انستیتو پاستور، در ایران ۷۰ درصد گزش مربوط به سگ صاحبدار و فقط ۵.۵ درصد مربوط به سگ بلاصاحب است (مابقی آمار مربوط به سایر گونه‌های جانوری)، با توجه به اینکه هزینه درمان و پیشگیری هر انسان برابر با هزینه واکسیناسیون ۲۰ تا ۱۰۰ سگ است، لذا موثرترین راه برای مبارزه با هاری، افزایش آگاهی عموم مردم و واکسیناسیون گستره سگ‌ها است. (Jahanbakhsh۲۰۱۹)
همچنین با توجه به بیانیه سازمان بهداشت جهانی حیوانات OIE که صراحتا ۹۹ درصد موارد هاری را در اثر گزیدگی سگ‌های هار و بیش از ۸۰ درصد موارد هاری را در روستاها عنوان کرده است، می‌توان ارتباط معناداری را بین بیانیه فوق با نتیجه ۲۰ سال تحقیقات متخصصان کشورمان در انستیتو پاستور پیدا کرد.
نتایج تحقیقات نشان داده است که واکسیناسیون گسترده سگ‌ها به صورت مستمر، بهترین راهکار برای کنترل هاری ایجاد شده به واسطه سگ‌هاست و در این خصوص حذف سگ‌ها به هیچ وجه منجر به کاهش هاری نخواهد شد. بنابراین معدوم سازی سگ‌ها نباید جزئی از برنامه کنترل هاری باشد، به‌دلیل اینکه روشی بی اثر است و حتی ممکن است در برنامه واکسیناسیون تداخل ایجاد کند (خصوصا در مورد سگ‌های پرسه زن). (WHO Expert Consultation On Rabies۲۰۱۸ Third report)
لذا استناد به معتبرترین ائتلاف سازمان‌های بین‌المللی تخصصی تحت عنوان اتحاد جهانی علیه هاری (UAR) متشکل از سازمان سلامت جهانی WHO، سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد FAO، سازمان بهداشت جهانی حیوانات OIE و همچنین اتحاد جهانی برای کنترل هاری Garc به وضوح نشان دهنده این مطلب مهم است که ریشه کن کردن هاری جز با اجرای بی قید و شرط دستورالعمل های بین المللی در این خصوص ممکن نیست.
به نظر می‌رسد حفاظت از جان انسان‌ها، بهداشت عمومی جامعه، حفاظت از حقوق حیوانات که سازمان‌های تخصصی کشورمان من‌جمله سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی متعهد به انجام آنها هستند در پایین‌ترین درجه اهمیت قرار گرفته و اگر این امر به درستی مدیریت نشود، چیزی که امروز آن را یک مشکل می‌نامیم، در آینده‌ای نه چندان دور در سایه‌ی همین بی‌تدبیری‌ها تبدیل به فاجعه خواهد شد.
منابع:
World Health Organization. (۲۰۱۸). WHO expert consultation on rabies: third report (Vol. ۱۰۱۲). World Health Organization.
Abedi, M., Doosti-Irani, A., Jahanbakhsh, F., & Sahebkar, A. (۲۰۱۹). Epidemiology of animal bite in Iran during a ۲۰-year period (۱۹۹۳–۲۰۱۳): a meta-analysis. Tropical medicine and health, ۴۷(۱), ۱-۱۳.
Dellicour, S., Troupin, C., Jahanbakhsh, F., Salama, A., Massoudi, S., Moghaddam, M. K., … & Bourhy, H. (۲۰۱۹). Using phylogeographic approaches to analyse the dispersal history, velocity and direction of viral lineages—Application to rabies virus spread in Iran. Molecular ecology, ۲۸(۱۸), ۴۳۳۵-۴۳۵۰.
rabiesalliance.org/policy
Rabies in companion and small animals/ rouzbeh bashar
دستورالعمل کشوری کنترل حیوان گزیدگی و هاری ۱۳۹۸/ وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی/مرکز مدیریت بیماری های واگیر/ گروه مدیریت بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان/انستیتوپاستور ایران
حذف هاری با واکسیناسیون(سگ ها) / دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز
