روزنامه همشهری/زیست بوم/زهرا رفیعی
کرکس رو به نابودی است، 69معدن سنگ ذره‌ذره منابع طبیعی این کوهستان را می‌بلعند و صدای روستاییان و شهرنشینان دامنه آن به گوش کسی نمی‌رسد. شهر‌ها و روستاهای اطراف معادن زیر ذرات سیلیس کم‌کم دفن و مجوز فعالیت معادن برای سال‌های متمادی همچنان تمدید می‌شود.
از 69معدنی که مجوز فعالیت در دامنه کرکس‌کوه گرفته‌اند 22معدن در محدوده شهر طرق‌رود، 4معدن در روستای کمجان و 14معدن در روستای اوره قرار دارد.
فرزاد علیزاده، عضو ستاد مردمی احیای کرکس‌کوه(سماک) در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: بخشی از این معادن به دلایلی غیرفعال هستند ولی به‌اندازه‌ای که باعث تخریب زیستگاه شده باشند، فعالیت کرده و رها شده‌اند.
کرکس‌کوه 3دوره 5ساله به‌عنوان منطقه شکار‌ممنوع بوده و بعد به منطقه حفاظت‌شده تبدیل شده است. در همین 3دوره، ده‌ها مجوز معدن صادر شده است. این منطقه براساس صورت‌جلسات موجود، به‌شرط باقی‌ماندن و ادامه کار معادن به منطقه حفاظت‌شده تبدیل شده است. معادن این منطقه هم‌اکنون مجوزهای 4 و 6ساله دارند. براساس قوانین معدن، مجوز استحصال از معدن می‌تواند تا 25سال تمدید شود.
به‌گفته این فعال محیط‌زیست، بعد از ارتقای کرکس‌کوه به منطقه حفاظت‌شده، باید در مجوز این معادن تجدیدنظر و حداقل جلوی تمدید آنها گرفته می‌شد اما چنین کاری صورت نگرفته است. عده‌ای از معدن‌دارها دنبال این هستند که با پایان‌یافتن مدت بهره‌برداری از معادن در سال 1400 و 1401 دوباره برای مدت 25سال مجوزشان را تمدید کنند.
در روستای اوره که کل مساحت آن 4کیلومتر است، مجوز فعالیت 14معدن صادر شده است. هفته گذشته محوطه باستانی قلعه «وشاق» در روستای اوره به ثبت ملی رسید.
به‌گفته فرزاد علیزاده، گمانه‌زنی‌های اولیه نشان می‌‌دهد که این قلعه صعب‌‌العبور که متعلق به اسماعیلیون است، روی بنایی از دوره ساسانیان احداث شده. یکی از برج‌های این قلعه باستانی در 100متری محوطه معدن قرار دارد. ضمن اینکه ضایعات معدنی در این منطقه انبوهی از درختان وحشی بادام تلخ و پوشش گیاهی را نابود کرده است. این در حالی است که براساس قانون، ضایعات معدنی باید محصور و کنترل شده باشد. گرد سیلیس که حاصل برشکاری سنگ‌هاست علاوه بر پوشش گیاهی منطقه، باغ‌ها و ریه مردم منطقه شهرستان نطنز را پوشانده است.
او می‌گوید: معادن برای برشکاری نیاز به آب دارند. تعداد زیادی از این معادن استخرهای بتنی با حجم بسیار زیاد ساخته‌اند. آنها مدعی‌اند که هرزآب‌های منطقه را برای آبخیزداری ذخیره کرده‌اند درحالی‌که این حقابه قنات‌ها و منابع آب زیر‌زمین است و آب چشمه‌های اطراف را تامین می‌کند. در کمجان نیز اوضاع به همین منوال است ولی متأسفانه عده‌ای از اهالی این روستا، حقابه کشاورزی خود را به معدن‌داران فروخته‌اند درحالی‌که براساس قانون کسی حق ندارد حقابه کشاورزی را تغییر کاربری دهد.
اهالی منطقه از نابودی باغ‌هایشان توسط گرازها به سازمان حفاظت محیط‌زیست، شکایت برده‌اند. سازمان نیز میرشکار استخدام کرده تا گرازها را شکار کند. فرزاد علیزاده می‌گوید: معدنکاری اکوسیستم منطقه را برهم زده است. شکارچی گراز، پلنگی است که مدت‌هاست در این منطقه رویت نشده است. از گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان به گربه پالاس، گربه وحشی، گرگ، کفتار، شغال، روباه، کل و بز، قوچ و میش، انواع جوندگان و خزندگان، انواع پرندگان به‌خصوص کبک، تیهو، بلدرچین، انواع چکچک و چکاوک، شاهین، عقاب طلایی، انواع سارگپه، قرقی، هما، پیغو و بحری اشاره کرد. از این میان، گربه‌سانان، خصوصا پلنگ و گربه پالاس و تمامی پرندگان شکاری گونه‌های حمایت‌شده هستند و به‌شدت در معرض خطر قرار دارند.
منظره ورودی شهر طرق‌رود کوهی از ضایعات معدنی است. باغات اهالی از آسیب‌های این معادن رو به نابودی است. در این شهر چشمه‌ای وجود دارد که برای مردم جنبه مقدس داشته و آیین‌های مذهبی کنار آن اجرا می‌شود. اما چند‌سالی است که چشمه «تلوگری» و 3 حوضچه آب معدنی آن در تصرف معدن‌داران قرار گرفته است.
اعتراض اهالی منطقه به فعالیت معدن‌دارها و عدم‌رعایت ضوابط معدن‌کاوی تا‌کنون به نتیجه نرسیده است. این هفته قرار است فعالیت این معادن در کمیسیون کشاورزی مجلس مورد بررسی قرار گیرد.
