فرزاد علیزاده فعال محیط زیست
خبرگزاری میزان – سال‌ها بود که جوانان دوستدار محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی نطنز برای ثبت قلعه وشاق در فهرست آثار ملی در تلاش بودند تا آنجا که در نهایت کارشناسان واحد فنی و ثبت میراث‌فرهنگی نطنز با کمک هیئت کوهنوردی و هلال‌احمر شهرستان موفق به صعود به این قلعه صعب‌العبور، تهیه نقشه توپوگرافی و تعیین محدوده عرصه و حریم این اثر تاریخی و ارزشمند شدند و پرونده ثبت آن تهیه و جهت ثبت در فهرست آثار ملی کشور به شورای ثبت اداره کل میراث‌فرهنگی اصفهان و در نهایت به شورای ثبت وزارت میراث ارسال شد.
پانزدهم بهمن‌ماه ۱۳۹۹ حسن یزدان مهر رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان نطنز اعلام کرد دژ شگفت‌انگیز قلعه به‌عنوان اثر ملی ثبت شده است. اکنون، اما بیش از ۲ سال از ثبت این اثر ملی می‌گذرد، پس از ثبت ملی قلعه وشاق، می‌بایست حریم و محدوده عرصه آن نیز ثبت ملی می‌شد. در نهایت شگفتی، اما هنوز اداره میراث‌فرهنگی نطنز کاری دراین‌خصوص انجام نداده است.
قلعه‌ای که به‌صورت دیواره سنگی ممتد بر فراز یال کوه به طول چند کیلومتر به‌صورت منقطع از ابتدای دره سمت روستای اوره در شهرستان نطنز آغاز و تا قله ادامه دارد.
قلعه‌ای که در تسخیر مریدان حسن صباح بود و به دلیل صعب‌العبور بودن و میدان دید وسیع که بر اساس برخی اظهارات تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری از فراز آن هویدا بود، سالیان متمادی به مخفیگاه عیاران، شورشیان و یاغیان طرد شده تبدیل شده بود.
هرچند اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهد از سال‌هایی دورتر در دهه ۴۰ تقاضا برای حفظ و حراست این بنای شگفت‌انگیز وجود داشته است، اما اینکه چرا بیش از نیم‌قرن این درخواست‌ها نادیده گرفته شده بود جای سؤال دارد.
یغماگران آثار تاریخی به طمع عتیقه بار‌ها آن را مورد کندوکاو و غارت قرار داده‌اند؛ اما هنوز آثار تکه کاشی‌های فیروزه‌ای، آب‌انبار و آسیاب بادی در قلعه نمایان است. اما آنچه که بیش‌ازپیش این دژ مرموز را در خطر نابودی کامل قرار داده است برداشت‌های معدنی در حریم قلعه وشاق است، تا جایی که معدن‌کاوی و وجود باطله‌های معدنی چیزی کمتر از صد متر با یکی از برج‌های دیده‌بانی که آثارش هنوز پابرجاست فاصله دارد؛ و چندین منطقه معدنی در فواصل کمتر از ۵۰۰ متر از حریم قلعه قرار گرفته است.
قلعه وشاق در شمال کرکس کوه قرار دارد، کرکس کوه ۳ دوره ۵ ساله منطقه شکار ممنوع بود و بعد به منطقه حفاظت شده تبدیل شد. در همین ۳ دوره، مجوز بهره‌برداری از ده‌ها معدن صادر شد.
در کمال ناباوری این منطقه بر اساس صورت‌جلسات موجود، به‌شرط باقی‌ماندن و ادامه کار معادن به منطقه حفاظت شده تبدیل شده است! معادن این منطقه مجوز‌های ۴ تا ۶ ساله بهره‌برداری داشته‌اند که چندین نوبت تمدید شده است. بر اساس قوانین معدن، مجوز استحصال از معدن می‌تواند تا ۲۵ سال تمدید شود.
بعد از ارتقای کوه کرکس به منطقه حفاظت شده، باید در مجوز معادن تجدیدنظر می‌شد و حداقل جلوی تمدید مجوز آن‌ها گرفته می‌شد؛ اما چنین کاری صورت نگرفته است. اکنون عده‌ای از معدن دار‌ها دنبال این هستند که با پایان‌یافتن مدت بهره‌برداری از معادن دوباره برای مدت ۲۵ سال مجوز‌های برداشت‌های معدنی‌شان را تمدید کنند.به نظر می‌رسد ثبت ملی قلعه وشاق همین‌طور حساسیت‌های حفاظتی منطقه حفاظت شده کرکس کوه تأثیری در اراده صاحبان معادن منطقه نداشته و ندارد.
سال گذشته صدها نفر از اهالی نطنز با حضور در کوهپایه‌های این اثر تاریخی فرهنگی ثبت ملی قلعه وشاق را جشن گرفتند، موضوعی که البته معدن داران آن را برنتافتند؛ و در نهایت به شکایت معدنداران از گروهی از فعالان محیط زیست منجر شد!
هرچند مشخص شده است که اینگونه اعمال خللی در اراده‌ی دوستداران محیط زیست وارد نکرده و نمیکند، اما این پرسش باقی است که: اداره میراث‌فرهنگی نطنز که متولی امر حفاظت از ابنیه تاریخی و فرهنگی این سرزمین است چرا در ثبت حریم این قلعه ۲ سال است که تعلل می‌کند؟ آیا مشکلاتی وجود دارد که این اداره کل را تحت‌فشار قرار داده است؟ چرا دراین‌خصوص اطلاع‌رسانی نمی‌شود؟ این‌ها پرسش‌هایی است که مدیران متولی امر باید بدان پاسخ‌گویند.
